شناخت و اثبات وجود خداوند (2)(خداشناسی-مقاله چهارم)

شناخت و اثبات وجود خداوند (2)

عبدالحسین خسروپناه

 

برهان نظم

گسترده ترین برهانی که فیلسوفان غربی و اسلامی و منابع دینی همچون قرآن و روایات با بیان نشانه های آفاقی و انفسی، برای اثبات وجود خداوند عالم و قادر به کار برده اند، برهان «غایت شناختی» (1) یا «اتقان صنع» (2) یا «برهان نظم» است. این برهان، که در میان توده مردم از نظر منطقی و عرفی، پایگاه مورد اعتمادی دارد، احتمال نبودن خدا را به صفر نزدیک می کند.
سابقه این برهان در آثار و متون فلسفی به رساله تیمائوس افلاطون بازمی گردد و آخرین برهان از براهین پنج گانه توماس آکویناس است. این برهان در کتاب «الهیات طبیعی» یا «شواهد وجود و صفات الهی از پدیده های طبیعت»، ویلیام پیلی شرح شده است. (3) فلاسفه و متکلمان اسلامی، مقتدم از برهان نظم برای اثبات ذات واجب استفاده نکرده و آن را تنها در بیان وحدت و علم الهی به کار برده اند. این برهان نزد حکمای متأخر بر اثبات ذات باری تعالی دلالت دارد. (4)...

شناخت و اثبات وجود خداوند (1)(خداشناسی-مقاله سوم)

شناخت و اثبات وجود خداوند (1)

عبدالحسین خسروپناه

درآمد سخن

پرسش آغازین در باب خداشناسی این است که آیا شناخت یقینی خداوند متعال، امکان پذیر است؟ پاسخ های گوناگون به این پرسش داده شده است:
1- پوزیتیویست ها و تجربه گرایان افراطی که تنها روش تجربه و مشاهده پذیری را معیار شناخت می دانند، هرگونه شناخت خداوند را به جهت غیرتجربی بودنش، محال دانسته و خداشناسی را بی معنا معرفی کرده اند. بحث های معرفت شناختی و حقانیت روش عقلی و شهودی، موجب ابطال این ادعا می گردد...

چرایک دین؟!(دین شناسی-مقاله هشتم)

چرایک دین؟!

چیستی پلورالیسم دینی؟

پلورالیسم دینی را می‌توان مشتمل بر گمانه‌های زیر دانست:

1ـ منظور از حقانیت ادیان این است که اولاً اعتقادات همه آنها به طور نسبی صادق است و هیچ دینی از حقانیت مطلق برخوردار نیست. (پلورالیسم نسبی صدق)

2ـ پذیرش و تعبد به هر دینی جایز بوده و هیچ ترجیحی برای پذیرش دینی نسبت به دین دیگر وجود ندارد. (پلورالیسم اعتبار)

3ـ همة ادیان از نظر سعادت و رستگاری پیروانشان تأثیر برابر دارند. (پلورالیسم نجات)...

چرا انسان باید دین دار باشد؟(دین شناسی-مقاله هفتم)

چرا انسان باید دین دار باشد؟

 

پاسخ:

 

اساساً غیر ممکن است که انسان دین نداشته باشد. دین یعنی راه و روش زندگی کردن. مگر بدون راه و روش، می توان زندگی کرد. حتّی گوسفند هم نمی تواند بدون راه و روش زندگی کند کجا رسد انسان. شما اگر سبک زندگی گوسفند را با سبک زندگی گربه مقایسه کنید می بینید که هر کدام سبک مخصوصی برای زندگی دارند؛ یعنی هر کدام دین خاصّی برای خود دارند.  حتّی کفّار هم دین دارند، یعنی راه و روشی برای زندگی دارند. بت پرستی هم نوعی دین است؛ ضدیّت با خدا هم نوعی دین است.

خدای متعال « بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏ ـ قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ (1) لا أَعْبُدُ ما تَعْبُدُونَ (2) وَ لا أَنْتُمْ عابِدُونَ ما أَعْبُدُ (3) وَ لا أَنا عابِدٌ ما عَبَدْتُّمْ (4) وَ لا أَنْتُمْ عابِدُونَ ما أَعْبُدُ (5) لَکُمْ دینُکُمْ وَ لِیَ دینِ.»

پس کفر و شرک هم نوعی دین است که فرمود: «  لَکُمْ دینُکُمْ وَ لِیَ دینِ ــ دین شما، برای شما و دین من برای من.»

خلاصه آنکه، اساساً غیر ممکن است انسانی بدون دین (سبک زندگی) باشد. حال سوال این است که از بین این همه ادیان (سبکهای زندگی) کدام دین، حقّ است و سعادت ابدی انسان را تأمین می کند؟ پاسخ این است: آن دینی که صد در صد از سوی خداست. چون فقط خدا می تواند راه و روشی برای زندگی بشر ارائه دهد که سعادت ابدی او را تأمین کند. غیر خدا، به خاطر ناقص بودن علمشان توان ارائه ی چنین برنامه ای را ندارند. پس عقل حکم می کند که انسان تابع دینی باشد که صد در صد از سوی خداست. اگر تابع چنین دینی نشد، چنین نیست که بی دین بماند، بلکه در هر حال دین خواهد داشت؛ لکن وقتی دین الهی نداشت، دین بشری یا شیطانی خواهد داشت.

ضرورت بحث خداشناسی(خداشناسی-مقاله دوم)

ضرورت بحث خداشناسی

شاید برای برخی این سؤال مطرح گردد که چه ضرورت و لزومی برای بحث از وجود آفریدگار متعالی وجود دارد؟ به دیگر سخن، چرا باید از وجود مبدأ سؤال کرد و خود را با این مشکل یا مسأله مواجه کرد؟ نکات ذیل پاسخ این سؤال را روشن می‌کند...

دین چیست وبرای چه آمده؟!(دین شناسی-مقاله ششم)

دین چیست وبرای چه آمده؟!

دین در لغت یعنی راه و روش؛ و در اصطلاح یعنی راه کامل شدن و ساخته شدن. لذا دین حقّ ـ نه دین ساختگی ـ یعنی نقشه ی وجودی کاملترین مصداق انسان. چون نقشه ی وجودی یک موجود، یعنی روش ساخت آن موجود، مثل نقشه ی ساختمان که روش ساخت ساختمان را نمایان می سازد، یا نقشه ی ساخت هواپیما که بر اساس آن، هواپیما ساخته می شود. دین حقّ نیز نقشه ی وجودی انسان کامل است؛ لذا آنکه به دین حقّ عمل کند، انسان کامل می شود...

کارکردهای دین در زندگی بشر(دین شناسی-مقاله پنجم)

کارکردهای دین در زندگی بشر

چرا دین؟!(قسمت دوم)

در قسمت قبل به بررسی رابطه انسان و دین و کارکردهای دین که شامل معنا بخشیدن به حیات، بهداشت، سلامت و آرامش روان، سازگارسازى جهان درون و برون؛ کاهش رنج ها پرداختیم. در این شماره به ادامه کارکردهای دین می پردازیم. ان شاء الله که ما رو با نظراتتون یاری کنید...

نقش دین در زندگی(دین شناسی-مقاله چهارم)

نقش دین در زندگی

چرا دین؟!(قسمت اول)

اساسی‌ترین پرسش انسان درباره دین این است که دین چه فایده و چه لزومی دارد؟ چرا باید دیندار بود؟ رابطه دین و انسان چگونه‌ رابطه‌ای است؟ آیا زندگی بدون دین امکان‌پذیر است و در این صورت، دینی زیستن بهتر است یا زندگی منهای دین؟ پس از روشن شدن چرایی و ضرورت دین این سئوال پدید می‌آید که آیا می‌توان به هر دینی پای‌بند؟ آیا همه ادیان با هم برابرند و گزینش هر دینی کاملاً شخصی و سلیقه‌ای است؟ یا در میان ادیان موجود حق و باطل، نیک و بد یا خوب و خوب‌تر وجود دارد و لاجرم و به حکم خرد باید برترین را برگزید؟ در گام سوم، برای یک مسلمان یا کسی که به اسلام دعوت می‌شود این سئوال پدید می‌آید که آیا دین برتر همان اسلام است؟ کدامین دلیل پشتیبان این مدعاست و چگونه می‌توان آن را با سنجه‌های عقلی آزمود؟ اکنون بر آنیم که به یاری خداوند با رعایت اختصار به بررسی پرسش‌های یادشده بپردازیم...

چرا باید دین داشت و معیار درستی یک دین چیست؟(دین شناسی-مقاله سوم)

چرا باید دین داشت و معیار درستی یک دین چیست؟

در این که انسان نسبت به حیوانات موجودی است ویژه با راه تکاملی خاصّ شکّی نیست. حیوانات پاسخ نیازهای ذاتی خود را به صورت غریزه در درون خود دارا هستند لذا نیازی به هدایت بیرونی ندارند. امّا انسان ، تنها بخشی از پاسخ به نیازهای ذاتی خود را به صورت درونی داراست که عمدتاً نیازهای اوّلیّه هستند. این پاسخهای درونی ابتدایی ولی بنیادی را در بُعد مادّی ، غریزه و در بُعد معنوی و فوق مادّی ، فطرت می نامند.

امّا این مقدار آگاهی درونی کافی برای تمام نیازهای مادّی و معنوی انسان نیست. از اینرو انسان دائماً در پی آن است که پاسخ بسیاری از نیازهای خود را از بیرون ذات خود به دست آورد. ضرورت وجود دین و هدایت الهی و نیاز انسان به چنین هدایتی از برون ذاتش نیز دقیقاً از همین امر ناشی می شود...

تقلید در اصول دین از منظر آیت الله جوادی آملی(دین شناسی-مقاله دوم)

تقلید در اصول دین جایز است؟

مقدمه:

مشهور است که «اصول دین تقلیدی نیست» و یا اینکه «تقلید در اصول دین جایز نمی باشد»، اصل این گفتار صحیح است ، چون خداوند انسان را عاقل آفریده و عقل برای او حجت است. اما نکته ای که حتما باید بدان توجه کرد اینست که سطح عقل ها و فهم ها یکسان نیست، لذا انسانهای عاقل خود در موارد فراوانی در امور ضروری زندگی؛ درک می کنند که باید به شخص فهیم تر رجوع کنند. بر همین اساس روشن است که اگر همینتقلید بر اساس تحقیق عاقلانه و روشمند باشد صحیح و هدایت بخش خواهد بود. فلذا شخص نیاز نیست تمام مسائل پیچیده اصول دین را همراه با شبهات آن فرا گیرد. همینکه با روش عقلی از کسی تقلید کند که سخن او مستند و متکی به برهان عقلی یا وحی قطعی باشد ،این تقلید او درست می باشد. چون در اصول دین یقین معتبر است؛ نه استدلال تفصیلی به تمام مسائل. آنچه مذموم و طرد شده است اینست که آدمی در مسائل بنیادین تفکر خود بدون اندیشه و حتی بدون تقلید با پشتوانه عقلانی از دیگران تقلید کورکورانه نماید، همانند مشرکان که قرآن کریم به شدت تقلید آنان را از اجدادشان نکوهش می نماید. وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ تَعَالَوْا إِلَى مَا أَنْـزَلَ اللَّهُ وَإِلَى الرَّسُولِ قَالُوا حَسْبُنَا مَا وَجَدْنَا عَلَیْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ کَانَ آبَاؤُهُمْ لا یَعْلَمُونَ شَیْئًا وَلا یَهْتَدُونَ(المائدة 104)

 در ادامه از تفسیر ارزشمند تسنیم حضرت استاد علامه جوادی آملی مطالبی آماده شده است که تقدیم میگردد، امید است که بهره لازم را از معارف ثقلین ببرید...